Vanaf 1 januari 2024 regelt de gemeente in het omgevingsplan wat er mogelijk is in de fysieke leefomgeving: welke activiteiten zijn vergunningvrij, voor welke activiteiten moet eerst een vergunning worden aangevraagd en welke (milieu)regels gelden er? Wanneer een activiteit strijdig is met het omgevingsplan, kan de initiatiefnemer kiezen voor de aanvraag van een wijziging van het omgevingsplan – maar dat duurt lang – of voor een vergunning voor een buitenplanse omgevingsactiviteit, ook wel: BOPA.
Wat is een BOPA?
Een BOPA is een activiteit die in strijd is met het omgevingsplan. Er kan in twee gevallen sprake zijn van een BOPA, namelijk als sprake is van:
(1) een activiteit waarvoor in het omgevingsplan is bepaald dat het is verboden deze zonder omgevingsvergunning te verrichten en die in strijd is met het omgevingsplan, of
(2) een andere activiteit die in strijd is met het omgevingsplan.
De afkorting BOPA wordt in het taalgebruik niet alleen gebruikt voor de buitenplanse omgevingsplanactiviteit zelf, maar ook voor de omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit.
Waarom de BOPA?
Gemeenten kunnen een vergunning voor een BOPA inzetten om initiatieven te faciliteren. De BOPA is niet alleen geschikt voor kleine projecten, maar kan ook voor grote plannen worden gebruikt. Vergunningen voor een BOPA’s kunnen ook tijdelijk zijn, bijvoorbeeld voor een evenement. Een voorbeeld van een BOPA is het openen van horecaterras buiten het seizoen dat in het omgevingsplan is opgenomen, of het bouwen van woningen op een plek die daar niet voor is bestemd.
Vervangt de BOPA de kruimelregeling?
Bij inwerkingtreding van de Omgevingswet is de zogeheten kruimellijst uit artikel 4 bijlage II bij het Besluit omgevingsrecht vervallen. Onder de Omgevingswet wordt namelijk voor alle afwijkingen van het bestemmingsplan de reguliere procedure de standaard. Een gemeente kan (onderdelen van) regels uit de huidige kruimellijst opnemen als afwijkingsregels in het omgevingsplan. Waar de kruimelregeling echter alleen in te zetten was bij kleine projecten, kan de BOPA ook voor omvangrijke plannen, zoals het bouwen van een woonwijk, worden gebruikt.
Meestal reguliere procedure
Voor de BOPA geldt meestal de reguliere procedure en soms de uitgebreide procedure. Dit sluit aan bij het uitgangspunt van de Omgevingswet dat bij de verlening van omgevingsvergunningen zoveel mogelijk de reguliere procedure wordt gevolgd.
De beslistermijn voor de reguliere procedure is maximaal 8 weken na een aanvraag met een mogelijkheid van verlenging met 6 weken. Daarna is er bezwaar en beroep mogelijk.
Anders dan eerder onder de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), leidt het niet tijdig beslissen in de reguliere voorbereidingsprocedure overigens niet meer tot vergunningverlening van rechtswege.
Soms uitgebreide procedure
In sommige gevallen geldt voor de BOPA de uitgebreide procedure, namelijk:
- als dit is aangewezen in de Omgevingswet en/of het Omgevingsbesluit;
- op verzoek van de aanvrager;
- als het bevoegd gezag deze van toepassing verklaart;
- gevallen aangewezen in afdeling 16.3 van de Omgevingswet en in artikel 10.24 van het Omgevingsbesluit.
De beslistermijn voor de uitgebreide procedure is 6 maanden na een aanvraag. Daarna is er bezwaar en beroep mogelijk.
Het bevoegd gezag mag niet van tevoren beslissen op welke gevallen zij de uitgebreide procedure van toepassing zal verklaren. Die beslissing moet zij per aanvraag nemen. Het bevoegd gezag kan wel in beleidsregels benoemen welke activiteiten aanzienlijke gevolgen hebben of kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving en waartegen naar verwachting verschillende belanghebbenden bedenkingen zullen hebben.
Wat verandert er?
Hoewel de omgevingsvergunning voor een BOPA lijkt op de omgevingsvergunning voor het afwijken van een bestemmingsplan, verandert het één en ander. Zo geldt onder de Omgevingswet niet langer het criterium van een ‘goede ruimtelijke ordening’, maar moet worden aangetoond dat sprake is van een ‘evenwichtige toedeling van functies aan locaties’ (hierna: ETFAL). Ook verandert bijvoorbeeld de voorbereidingsprocedure en de rol van de gemeenteraad.
Rol gemeenteraad?
De zogeheten ‘verklaring van geen bedenkingen’ van de gemeenteraad is onder de Omgevingswet verdwenen. Anders dan voorheen onder de Wabo, heeft de gemeenteraad daardoor niet van rechtswege iets te vertellen over de (wijze van) buitenplanse vergunningverlening door het college van burgemeester en wethouders. Onder de Omgevingswet rest de gemeenteraad slechts een adviesrecht in relatie tot de BOPA.
De gemeenteraad moet zelf gevallen van BOPA-aanvragen aanwijzen waarin hij adviseur is. En het advies van de gemeenteraad is bindend: het college van burgemeester en wethouders moet dat advies in acht nemen bij het beslissen op betreffende BOPA-aanvraag. De Omgevingswet voorziet niet in de mogelijkheid om de gemeenteraad alsnog bindend advies te laten geven over de (wijze van) vergunningverlening door het college van burgemeester en wethouders voor betreffende BOPA.
Binnen acht weken advies
Indien de gemeenteraad een geval als adviesplichtig heeft aangewezen, moet hij binnen acht weken adviseren. De Algemene wet bestuursrecht regelt dat het college van burgemeester en wethouders bij niet tijdige advisering door de gemeenteraad de aangevraagde BOPA mogen verlenen zonder dat advies (af te wachten). Dit was anders onder de Wabo. Ontbrak de benodigde verklaring van geen bedenkingen van de gemeenteraad, dan was vergunningverlening uitgesloten.
Tot slot
De gemeenteraad is op grond van de Omgevingswet verplicht uiterlijk om de vijf jaar (voor onbepaalde tijd) verleende BOPA’s in het omgevingsplan in te passen. Daardoor zou het omgevingsplan actueel moeten blijven. Op het niet voldoen aan die actualiseringsverplichting staat overigens geen sanctie (zoals de legessanctie die in het verleden gold onder de oude Wet ruimtelijke ordening.
Verder blijft het voor iedereen nog wennen aan de nieuwe Omgevingswet en de gevolgen voor vergunningaanvragen. Vragen zijn er in overvloed en er is vooralsnog weinig jurisprudentie. Maar die gaat er ongetwijfeld komen.
Vragen voor ons?
Wilt u meer weten? Neem dan contact op met een van onze bouwrecht specialisten. Met regelmaat publiceren wij nieuwe artikelen over vastgoedrecht op sociale media. Volg ons en blijf op de hoogte.